از زندان تا میدان| اسرا، قلب تپنده مقاومت فلسطین

خبرگزاری آنا- علی رحمانی: حکایت روزگار پر سوز و گداز اسرای مقاومت در زندان‌های مخوف رژیم‌ صهیونیستی پرتکرارتر از آن است که محتاج نوحه‌سرایی باشد. اما آنچه داستان اسرای مقاومت فلسطین را از اعضای دربند سایر جنبش‌های آزادی‌بخش جهان متمایز می‌کند؛ تلاش سازمان‌ها و جنبش‌های مقاومت فلسطینی برای سرمایه‌گذاری روی اسرا و روند آزادسازی آنها به عنوان یک دارایی استراتژیک است؛ امری که نه تنها نشانگر تعهد و مسئولیت عظیم اخلاقی مقاومت در برابر یاران در بند خود است؛ بلکه گویای تلاش حماس و سایر جنبش‌های فلسطینی برای استفاده استراتژیک از کارت بازی اسرای دربند اسرائیل جهت بازسازی ساختار خود و زدن حرف آخر در عرصه تحولات خونین فلسطین است. در ارتباط با این موضوع؛ خبرنگار آنا گفت‌وگویی با «یعقوب توکلی» کارشناس ارشد مسائل فلسطین داشته است: 

آنا: استفاده حماس و سایر گروه‌های فلسطینی از تاکتیک مذاکره برای آزاد‌سازی اسرا، چه تأثیری در پر کردن دست محور مقاومت دارد؟

توکلی در پاسخ به این سوال گفت: رژیم صهیونیستی در گذشته به تصرف و تصاحب زمین و جان فلسطینی‌ها مبادرت می‌کرد و فلسطینی‌ها نیز توان فیزیکی بازپس‌گیری زمین و نجات جان خود را نداشتند؛ زیرا دولت‌های عربی که خود را به عنوان پشتوانه مقاومت فلسطینی معرفی می‌کردند، مانع‌تراشی می‌کردند و به علاوه فلسطینی‌ها نیز قدرت نظامی کافی برای این اقدام را نداشتند. اما از طرفی رژیم‌صهیونیستی به بازداشت گسترده فلسطینیان به بهانه‌های مختلف مبادرت می‌ورزید یعنی همان‌طور که شما در جنایت‌هایی نظیر کشتار دیریاسین، کفرقاسم و صبرا و شتیلا ماجرا‌های مختلفی را از جنایات اسرائیل شاهد هستید، بخشی از جنایات این رژیم هم معطوف به بازداشت مبارزان فلسطینی و شکنجه آنها است.

این کارشناس مسائل فلسطین ادامه داد: در این میان یک راه چاره ماند و آن این بود که به دلیل تعهدی که رژیم‌صهیونیستی به یهودیان صهیونیست مهاجر داده بود که از آنها حفاظت کند، فلسطینی‌ها ناچار بودند که یک صهیونیست را به گروگان بگیرند تا بتوانند جان فلسطینیان را در زندان‌های رژیم صهیونیستی نجات دهند تا حداقل توان آزاد کردن نیرو‌های مبارز و مردم خود را داشته باشند؛ لذا این روش به یک رویه مبارزاتی در میان گروه‌های مقاومت فلسطینی تبدیل شد. البته اسرائیل از این مسیر منفعت برد؛ چراکه به جای این که فلسطینیان به دنبال اقدام برای رفع اشغال سرزمینی باشند؛ آنها را مشغول به تلاش برای حفظ جان خودشان کرد.

توکلی در تکمیل این بحث گفت: البته بعد فلسطینی‌ها به این نتیجه رسیدند که باید برای رفع اشغال کاری بکنند؛ راهبردی که در سال ۲۰۰۵ م در غزه جواب داد و ارتش اشغالگر را مجبور کرد تا از آنجا خارج شود. در هر صورت مسئله تبادل اسرا یعنی دستگیری یک صهیونیست و مبادله آن برای آزادی زندانیان فلسطینی به صورت یک استراتژی نظامی و رویه درآمد. همچنان که دستگیری، شکنجه و محکوم کردن فلسطینی‌ها به حبس‌های طولانی در ازای جرایم بسیار ساده و عدم پاسخگویی به همراه نبود هر گونه ساز و کار حقوق بشری در اسرائیل و حمایت دولت‌های غربی و سازمان‌های بین‌المللی از آن، این ملت بی‌دفاع را به مرز استیصال رسانده بود در حدی که ناچار بودند که دست به اقدامات خاصی بزنند تا بتوانند اسرای خودشان را آزاد کنند.

آغاز بزرگ‌ترین تبادل اسرای منازعات غزه: حماس ۲۰ اسیر اسرائیلی را در مقابل آزادی ۲۰۰۰ فلسطینی تحویل می‌دهد

آنا: با این اوصاف، آیا فکر می‌کنید حماس بعد از ۲ سال جنگ همچنان قدرتمند است؟

کارشناس مسائل فلسطین در این باره پاسخ داد: بله، حماس در آینده قدرتمندتر خواهد شد، زیرا وقتی که یک جنبش آزادی‌بخش توانست از دل جنگی دو ساله که همه غرب با همه امکانات خود در برابر آن ایستاده بود؛ سالم بیرون بیاید قدرتمندتر خواهد شد. به علاوه شما شاهد حضور نیرو‌های ویژه ارتش‌های آمریکا، انگلستان و بسیاری از دولت‌های دیگر در جنگ غزه هستید؛ تا حدی که الان فرانسه علی‌رغم این که اعلام کرده که دولت فلسطین را به رسمیت می‌شناسد از اعزام نیرو‌های خود به سرزمین‌های اشغالی ممانعت نمی‌کند و نیرو‌های نظامی این کشور در سرزمین‌های اشغالی حضور دارند؛ زیرا تمام نمایندگان دولت‌های غربی برای حمایت از رژیم‌صهیونیستی با عجله به اسرائیل آمدند و هنوز ارسال تجهیزات نظامی به اراضی اشغالی ادامه دارد.

 توکلی تاکید کرد: فراموش نکنید که حماس در محاصره کامل بود. وقتی کسی از بین چنین فشار سنگینی، به عنوان دیکته کننده پایان جنگ خارج می‌شود؛ قطعا کسی نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد یا آن را خلع سلاح کند؛ بنابراین من فکر می‌کنم تشکیل دهنده دولت آینده فلسطین قطعاً حماس خواهد بود و حتی اگر فرماندهان دیگر گروه‌های مقاومت مثل «الفتح» یا «جبهه‌الشعبیه» هم آزاد شوند؛ باز حول محور حماس گرد هم خواهند آمد. در نتیجه تحول مهمی پیش‌روی آینده منازعه فلسطین و رژیم‌صهیونیستی است. با توجه به این که احتمال سقوط کابینه ناتانیاهو بسیار زیاد است و با عنایت به اختلافی که در کابینه رژیم‌صهیونیستی وجود دارد؛ به همین نحو احتمال شکل‌گیری دولت حماس هم وجود دارد. زیرا درست است که اینها الان کوتاه آمده‌اند تا از این مرحله عبور کنند، اما به تعبیر بسیاری از سیاسیون این کار یک گام به پس و دو گام به پیش خواهد بود.

 آنا: با توجه به بیانیه اخیر جنبش جهاد اسلامی، به نظر شما شکل‌گیری گروه‌های جدید مقاومت با مانیفیست نوین چقدر محتمل است؟ خلع سلاح چقدر محتمل است؟

توکلی در این باره گفت: طی تحولات اخیر این مسئله ثابت شد که گروه‌های مقاومت می‌توانند جا‌به‌جا شوند. یعنی اعضای حماس می‌توانند در جهاد اسلامی عضو شوند یا مثلا این گروه‌ها در کنار یکدیگر با اسرائیل بجنگند و یا این که گروه‌های دیگری تشکیل شود. اما اصلا هیچ دلیل میدانی و نظامی مبنی بر لزوم خلع سلاح حماس بعد از توافق آتش‌بس وجود ندارد. به همین دلیل جنبش حماس حتی خلع سلاح را هم نپذیرفت. دولت‌های عربی همچنین قدرت و حتی بسیاری از آنها چنین اراده‌ای برای خلع سلاح حماس ندارند؛ زیرا اگر بپذیریم که حماس خلع سلاح خواهد شد و زیر بار این خودکشی خواهد رفت ساده‌لوحی است، زیرا حماس نیز مانند حزب‌الله می‌داند خلع سلاح شدن خودکشی است و مثل این است که اجازه دهید دیگری سر شما را ببرد. به علاوه بعد از این منطقه به جای جنگ نظامی شاهد یک دوره جنگ امنیتی شدید خواهد بود.

مقاومت فلسطین: خلع سلاح هرگز پذیرفته نمی‌شود | تحویل اجساد اسرای اسرائیلی به صلیب سرخ آغاز شد

آنا: در صورت وقوع جنگ بعدی بین حماس و رژیم‌صهیونیستی، با توجه به تجربه جنگ ۲ ساله، آیا قطر همچنان در کنار حماس خواهد بود یا این جنبش سیاسی-نظامی به سمت ارتباط بیشتر با ترکیه، ایران و طرف‌های دیگر خواهد رفت؟

کارشناس مسائل فلسطین با اشاره به اینکه مقاومت در منطقه لایه‌های مختلفی دارد و این لایه‌ها در دولت‌ها هم به صورت کلونی‌های مختلف شکل می‌گیرد، گفت: شما ممکن است این مسئله را در بخشی از دولت ترکیه، قطر و یا سایر دولت‌ها مشاهده کنید. شکل یکنواختی وجود ندارد که براساس آن بتوانید در این زمینه تصمیم بگیرید. زیرا در هر صورت بخشی از پایگاه حماس در قطر است و قطر بخشی از آستین سیاست خارجی حماس و جنبش مقاومت فلسطینی است. به نظر می‌رسد با حمله اسرائیل به قطر نزدیکی جنبش‌های فلسطینی به این کشور شدیدتر و بیشتر خواهد شد. کشور قطر از سال‌ها پیش سیاست‌های واقع‌بینانه‌ای را در مواجه با مسائل منطقه‌ای داشته است؛ ازجمله این که سیاست‌های قطر در زمینه بازسازی لبنان بعد از جنگ ۲۰۰۶ م بین حزب‌الله و اسرائیل شباهت‌های بسیاری به خط‌مشی ایران داشت و برعکس دیگر دولت‌های عربی به جای این که امکانات خودش را در اختیار کانون‌هایی قرار دهد که می‌توانستند از پول و امکانات آن سوء‌استفاده کنند؛ خودش دست به اقدامات مربوط به بازسازی لبنان زد تا اموالش حیف و میل نشود. چنین اقدامی نشان می‌دهد که قطر نسبت به سایر دولت‌های منطقه بیشتر به واقعیت‌های منطقه آشنایی دارد و درست‌تر از آنها هم عمل می‌کند.

آنا: با توجه به شرایط فعلی غزه و با عنایت به این واقعیت که عملیات ۷ اکتبر توسط یک فرمانده کاریزماتیک کلید زده شد آیا امکان دارد ما در بین افرادی که الان عضو حماس هستند و یا افرادی که تازه از زندان آزاد می‌شوند با ظهور شخصیت کاریزماتیک دیگری مثل محمدالضیف رو‌به‌رو باشیم؟

توکلی در پاسخ به این سوال گفت: ببینید، همین کسانی که الان اسرائیل اصرار دارد آنها را آزاد نکند شخصیت‌های بسیار بزرگی هستند؛ زیرا کسانی مثل مروان برغوثی یا احمد سعدات و دیگران در میان آنها قرار دارند. به عنوان مثال مروان برغوثی فرمانده «گردان‌های شهدای الاقصی» شاخه نظامی جنبش فتح بود و اصلاً یکی از دلایل تداوم جنگ اصرار اسرائیل برای عدم آزادی مروان برغوثی بود در حالی که اینها در گذشته یعنی زمان جوانی کسانی مثل یحیی‌السنوار، فرماندهان بزرگی بودند. ۲۵۰ نفر از کسانی که دیروز آزاد شدند از فرماندهان نظامی درجه یک و از جمله کسانی هستند که احکام حبس ابد بسیار سنگینی داشتند. این مسئله یعنی آزادی اینها و بقیه اسرا نشان‌دهنده این است که حماس توانسته است به تعهد خود نسبت به اسرا عمل کند و این مسئله بسیج منابع جدیدی برای این جنبش را به دنبال خواهد داشت. 

آنا: آیا توافق آتش‌بس غزه به سود اسرائیل از بابت تطمیع افکار عمومی تمام می‌شود؟

کارشناس مسائل فلسطین در پاسخ به این سوال گفت: با توجه به این که در کشور‌های مختلف نوعی وحدت نظری و عملی با حماس اتفاق افتاد به اعتقاد من تجربه بین‌المللی شدن جنگ علیه اسرائیل به زودی در دسترس خواهد بود. یعنی این گونه نیست که با این توافق تنفر به وجود آمده از رژیم‌صهیونیستی از بین برود. زیرا بعد از این درباره عملیات ۷ اکتبر و جنگ ۲ ساله ادبیات، شعر، فیلم و... تولید خواهد شد. 

توکلی در تکمیل این بحث افزود: من بار‌ها عرض کرده‌ام که رژیم صهیونیستی وضعیتی شبیه به روز‌های آخر رژیم آفریقای جنوبی را دارد و به شدت بدنام شده است. به همین دلیل ترامپ راجع به آن گفت «من می‌خواهم مسئله این بدنامی را حل کنم». صدای بلند اعتراض ملت‌های مختلف دنیا تأثیر خودش را در این زمینه گذاشته است. چطور دولت فرانسه که تا پیش از این اعلام می‌کرد هیچ کس حق برگزاری تظاهرات به نفع فلسطین را در این کشور ندارد، مجبور می‌شود در مجمع عمومی سازمان ملل کشور فلسطین را به رسمیت بشناسد! بنابراین شما اگر تا الان فقط با غزه سر و کار داشتید بعد از این با دولت- ملت فلسطین سر و کار دارید، زیرا شرایط شکل‌گیری دولت-ملت فلسطین بعد از این توافق فراهم شده است. ساختار نظامی-سیاسی آن موجود است و حمایت ۱۵۰ کشور دنیا نیز نسبت به آن شکل گرفته است. فضای بعد از توافق نیز متفاوت خواهد بود. ضمن این که بعد از این آتش اختلاف بین سران رژیم‌صهیونیستی به صورت جدی شعله‌ور خواهد شد و آنها برای مدت زیادی درگیر پیامد‌های شکست بعد از جنگ غزه خواهند بود.